April 18

Բույսերի կառուցվածքն ու կենսագործունեությունը

  1. Շրջապատում որտե՞ղ են աճում բույսեր:
    Բույսը հիմնականում աճում է հողում:
  2. Ի՞նչ գիտեք բույսի մարմնի մասին: Ո՞րն է նրա ստորգետնյա, ո՞րը՝վերգետնյա հատվածը: Ի՞նչ կառուցվածք ունի բույսը: Բույսի ի՞նչ օրգաններ գիտեք:
    Բույսի մարմնի մի մասը գտնվում է հողում՝ կազմելով ստորերկյա հատվածը , մյուսը տեսանելի հատվածն է որն գտնվում է  հողի դուրս , կազմում վերգետնյա հատված : Բույսն ունի իր կառուցվացքը սովորաբար տարբերվում են նրա արմատը , ցողունը և տերևը : Նրանք միասին կազմավորում են բույսի մարմինը : Արմատը սովորաբար կազմոմ է ստորերկյա հատվածը :Արմատը, ցողունը, տերևը, ծաղիկը, պտուղը, սերմը բույսի օրգաններն են:
  3. Ի՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ՝ բույսի աճի և զարգացման համար:
    Բույսի աճը լավ դիտվում է միջա­վայրի բարենպաստ պայմաններում՝  լույ­սի, ջրի և անհրաժեշտ այլ նյութերի առկայությամբ:
  4. Ինչպե՞ս է դրսևորվում բույսի կենսագործունեությունը:
    Որոշ բույսերի կենսագործունեության առանձնահատկություններից է հոտը, հաճախ նաև՝ բուրավետ լինելը:
  5. Փորձեք նշել, թե ինչո՞վ են բույսերը կարևոր մարդու կյանքում:
    Բույսը նաև շնչում է, որի ընթացքում օգտագործում է թթվածին՝ կենդանիների և մարդու նման:
April 17

Պատմություն

Այս պատմությունը մի կնոջ մասին է, թե որքան էր տառապում և տանջվում, երբ իր աղջիկը մահացավ ավտովթարից։ Նա երկար ժամանակ չէր կարողանում վշտից ուշքի գալ։ Նրա կյանքը կանգ էր առել, նա անընդհատ հիշում էր իր աղջկան և արտասվում։ Իսկ մի անգամ, գիշերը նա երազում մի փոքրիկ աղջիկ է տեսնում։ Աղջկա ձեռքերում երկու հսկա դույլեր էին։ Միանգամից երևում էր, որ նրա համար շատ ծանր է։ Ամեն մի քայլը ավելի դժվար էր դառնում աղջկա համար։ Իմ ծանոթուհին հարցնում է աղջկան. «ի՞նչ ես տանում», իսկ աղջիկը պատասխանում է. «մայրիկ, դա քո արցունքներն են»։ Այդ օրվանից ծանոթուհիս հավաքում է իրեն և այլևս չի արտասվում։

April 17

Ընտանի օձեր

1․Դուրս գրեք 10 ածական և 10 գոյական

ԱծականԳոյական
տարիքավորօձ
քնած գյուղ
ասֆալտապատ ջուր
ծուռումուռառավոտ
ընտանիտուն
կավեձեռք
տաքացնողսենյակ
կոտրվածտեր
շոգկին
վատբակ

2․ Պատմեք ընտանի օձերի մասին:
Ամառվա շոգին նրանք թաքնվում են բներում և երեկոները, երբ հովն ընկնում է, որսի ու ջուր խմելու են դուրս գալիս:  Գյուղի կենտրոնով անցնող ասֆալտապատ ճանապարհին նրանք չեն երևում: Բայց մյուս փողոցներում, ուր երթևեկությունը քիչ է, ամեն երեկո օձեր են վխտում: Այնպես որ ամեն առավոտ բնակիչները, երբ դուրս են գալիս իրենց տներից, փողոցի փոշու մեջ ծուռումուռ հետքեր են տեսնում: Կարծես գիշերը մեկը պարաններ է քարշ տվել փողոցի մի ափից մյուսը:  «Ընտանի» օձեր են: Ապրում են տներում, պատերի ճեղքերում, հաճախ ման են գալիս սենյակում, բակում, սողում են հավերի հետևից, և նրանց ոչ ոք ձեռք չի տալիս: Նրանք էլ իրենց հերթին ոչ ոքի չեն խայթում:

3. Գրե՛ք՝ ինչո՞ւ օձը ա) կաթը թունավորում, բ) կաթը թափում:
Կաթը թունավորել է, որովհետև տղան օձի ձվերը վերցրել է:
Երբ մայրիկը  նույն տեղը դրեց օձի ձվերը, և օձը դա տեավ, նա արագ կաթը թափեց, որ տղան չթունավորվի:

4․ Պատմվածքի ո՞ր հատվածն ամենից շատ հավանեցիր, ինչո՞ւ։
Հավանել եմ այն հատվածը, երբ մայրիկը տեղն է դնում օձի ձվերը։

5․ Ի՞նչ է սովորեցնում պատմվածքը:
Պատմվածքը սովորեցնում է լինել բարի։

April 17

Լեզվական աշխատանք 338-341

338. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ փակագծում տրված հարցին պատասխանող բառեր գրելով կետերի փոխարեն:

            Ո՛չ կատուները, ո՛չ շները, ո՛չ էլ առյուծները չեն խաբի աղվեսին, նա բոլորից էլ խորամանկ է: (ինչե՞րը)
            Ուտելիք, ջուր, հագուստ ու պայուսակ վերցրինք ու ճամփա ընկանք: (ինչե՞րը)
            Մի գիշերում ամբողջ անտառը լցվեց ծաղիկներով, անձրևով և կենդանիներով: (ինչերո՞վ)
            Տանը, դպրոցում կամ բակում պետք է փնտրեք: (որտե՞ղ)
            Միան, Ալիսան, Եվան ու Նատալին պիտի գտնեն գանձը: (ովքե՞ր)

339. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ փակագծում տրված հարցին պատասխանող մի քանի բառ կամ բառակապակցություն ավելացնելով: Դրանք և, ու, կամ բառերով կապի՛ր կամ ստորակետով բաժանի՛ր:

            Օրինակ՝
Նա շատ է ճամփորդել: (ինչո՞վ) – Նա գնացքով, նավով ու օդանավով շատ է ճամփորդել:

            Օդում տեսավ ինքնաթիռներ, փուչիկներ ու թռչուններ։ (ինչե՞ր)
            Բազմագույն ու բազմաբույր ծաղիկներ կան այգում, բակում։ (որտե՞ղ)
            Հինգ րոպե առաջ դուրս եկան աշակերտներն ու ուսանողները։ (ովքե՞ր)
            Վաղուց դեղին են տերևները, թփերը։ (ինչե՞րը)

340. Նախադասությունն ընդարձակի՛ր՝ փակագծում տրված հարցին պատասխանող մի քանի բառ կամ բառակապակցություն ավելացնելով: Դրանք և, ու, կամ բառերով կապի՛ր կամ ստորակետով բաժանի՛ր:

            Այդ անգամ բազմաթիվ երեխաներ խաղին ու դասին (ինչի՞ն) ներկա եղան:
            Փորձարարը նրան ու Արամին (ո՞ւմ) խնդրեց, որ մոտենան:
            Ոսկեգույն ու փայլուն (Ինչպիսի՞) մետաղը ինձ շատ էր զարմացրել:
            Մաթեմատիկան լավ ու օգտակար (ինչպիսի՞) գիտություն է:
           Ամեն շաբաթ կամ ամեն ամիս (Ե՞րբ) հանդիպում եմ նրան ու ինձ հետաքրքրող հարցեր տալիս:
            Այգում և անտառում (Որտե՞ղ) ես շատ բան իմացա դրանց մասին:

341․ Կանաչով նշիր ենթական, դեղինով ստորոգյալը, առանձնացրու ենթակային լրացնող բառերը և ստորոգյալին լրացնող բառերը։

Հեռավոր անտառում ապրում էր մի ծեր կախարդ։

ենթակային լրացնող- ծեր

Ստորոգյալին լրացնող-հեռավոր անտառում

Երգի հնչյունները հասնում էին մինչև փողոցի վերջի տներին։

ենթակային լրացնող- երգի

ստորոգյալին լրացնող-մինչև փողոցի վերջի տներին

Լուսաբացին զինվորների խումբը մոտեցավ լքված քաղաքի դարպասներին։

ենթակային լրացնող- զինվորների

ստորոգյալին լրացնող- լուսաբացին, լքված քաղաքի դարպասներին

Շոգից ծաղիկների տերևները թոշնել էին։

ենթակային լրացնող- ծաղիկների

ստորոգյալին լրացնող- շոգից

April 17

Լեզվական աշխատանք 334-336

334. Ինչպիսի՞ նախադասություններ են տրվածները: Դրանք ընդարձակի՛ր, դարձրո՛ւ յոթութ բառանի:

            Երկիրը պտտվում է:
Ամեն օր երկիրը պտտվում է արևի շուրջ։

            Հասկանում ենք:
Մենք բնագիտության դասը շատ լավ հասկանում ենք։

            Ընկերները հեռանում են:
Դպրոցից հետո իմ սիրելի ընկերները հեռանում են տուն։

            Մոռացել ես:
Դու կրկին մոռացել ես քո հեռախոսը ավտոբուսի մեջ։

            Գտա։
Այսօր երեկոյան ես տանը գտա իմ հին գրքերը։

335. Նախադասություններն ընդարձակի՛ր երկուական բառով:

            Փորձենք:
Փորձենք հասկանալ դասը:

            Աղջիկները կպատմեն:
Աղջիկները կպատմեն Հայաստանի մասին։

            Մեծերը կլսեն:
Մեծերը կլսեն մեզ։

            Կընտրեք:
Այսօր կընտրեք մեր անելիքը։

            Ճամփորդը վերադարձավ:
Ճամփորդը վերադարձավ շատ հոգնած։

336. Նախադասությունները պատճենիր և դրանցում սևացրու այն բառերը, որոնք պատասխանում են փակագծում նշված հարցերին։

            Մի հարուստ մարդ իր փոքրիկ խանութում արդար մեղր էր ծախում: (ինչպիսի՞)
            Փաթեթում բամբուկե փորագրված գավազան էր, փոքրիկ, ասեղնագործ թասակ            և սև ու դեղին թիկնոց, որի լայն օձիքի վրա ապշեցուցիչ գեղեցիկ նախշեր էին             գործված: (ինչպիսի՞)
            Մեզնից ոչ հեռու կանգնած մատղաշ ծառը կորացել էր, իսկ նրա կատարին         հաստ օղակով կախված լիանայի վրա մի թռչուն էր թառել: (որտե՞ղ)
            Բեռնատարները առավոտյան պետք է շարժվեր գործարանից: (ե՞րբ)
            Մի րոպե լիանայի վրա նստած մնալուց հետո թռչունը ցած թռավ: (ե՞րբ)
            Այդ ընթացքում ծառի գագաթին բարձրացած որսորդը երկար պարաններով       երկու մեծ պարկ իջեցրեց, որոնց մեջ չղջիկներն էին: (որտե՞ղ)
            Առավոտ ծեգին հավաքեցինք մեր հանդերձանքը և ճամփա ընկանք: ( ի՞նչը)

Կարդա տեքստը և հիշիր

Նախադասության գլխավոր անդամներ են համարվում ենթական և ստորոգյալը, որոնք արտահայտում են նախադասության հիմնական ասելիքը, մյուս անդամները կոչվում են երկրորդական անդամներ կամ լրացումներ։ Լրացումները կարող են լինել ենթակայի լրացումներ և ստորոգյալի լրացումներ։ Այն նախադասությունը, որը կազմված է միայն մեկ  ենթակայից և ստորոգյալից, կոչվում է պարզ համառոտ նախադասություն, եթե գլխավոր անդամներից բացի նախադասության մեջ կան երկրորդական անդամներ, ապա այդ նախադասությունը կոչվում է պարզ ընդարձակ նախադասություն։ Եթե նախադասության կազմում կա մեկից ավել ստորոգյալ, ապա նախադասությունը բարդ  է։

April 16

Ի՞նչ է ամրոցը, բերդը

«Մենք շատ ենք լսել տարածված մի կարծիք, ըստ որի՝ հայերը բերդեր ու ամրոցներ չեն կառուցել, այլ միայն եկեղեցի ու վանք։ Հավանաբար, սրա արդյունքում է, որ այսօր, «Հայաստանում ի՞նչ բերդ կամ ամրոց գիտեք» հարցին հիմնականում հնչում է ստանդարտ պատասխան՝ «Ամբերդ»: Մինչդեռ հայկական բերդերը շատ են, հետաքրքիր, իրար չկրկնող ճարտարապետությամբ եւ պատմությամբ։

Հայաստանը մշտապես շրջապատված է եղել այնպիսի երկրներով ու ժողովուրդներով, որոնք ցանկացել են տիրանալ մեր հայրենիքին։ Այդ երկրների հարձակումներին դիմագրավելու համար կառուցել են անառիկ բերդեր և ամրոցներ։ Հայոց բերդերից հայտնի են Հալիձորը, Լոռվա բերդը, Ամբերդը, Սմբատաբերդը, Բջնիի բերդը և այլն։ Այդ բերդերի մի մասը պահպանվել է մինչ այսօր։

Ամրոցը կամ բերդը բոլոր կողմերից պաշտպանված և հարձակման, պաշարման պայմաններում երկարատև պայքարի նպատակով ամրացված բնակավայր է։ Հնագույն ամրոցներն իրար հաջորդող կիսակլոր կամ ուղղանկյուն աշտարակներով և ամրացված մուտքերով աղյուսից, քարից ու այլ շինանյութերից կառուցված պաշտպանական շրջապարիսպներ էին, որոնց ներսում սովորաբար կառուցվում էր միջնաբերդը։
Ամրոցների նախատիպեր են կիկլոպյան կառույցները, որոնք խոշոր քարերով, առանց շաղախի շինություններ էին։
Հայկական հնադարյան ամրոցները սովորաբար կառուցվել են դժվարամատույց և բարձրադիր տեղանքներում, անպայման մի կողմը անդունդին- կիրճին նայող։ Վանի թագավորության քաղաքները միաժամանակ ամրոցներ էին՝ Տուշպա-Վանը, Արգիշտիխինիլի-Արմավիրը, Էրեբունի-Երևանը և այլն։ Երևանում պետական նշանակության հնագիտական հուշարձան է մ.թ.ա 782 թվականին Վանի թագվորության արքա ՝ Արգիշտի Ա-ի կողմից հիմնադրված Էրեբունի ամրոցը: Շատ ցավալի է, որ այսօր հուշարձանի ընթացիկ վիճակը անմխիթար է:

Անտիկ շրջանի ամրոցաշինության փայլուն օրինակներից է Գառնին։ Հայկական հզոր ամրոցներից են նաև Ամբերդը, Սմբատաբերդը, Ներքին Թալինը, Լամբրոնը և այլն։ Սահմանապահ ամրոցներում սովորաբար, բացի կայազորից, այլ բնակիչներ չեն եղել։

Երևանում մարդկանց շրջանում մեծ հետաքրքրություն է վայելում նաև Ծիծեռնակաբերդ (հնավայր) ամրոցը: Սիրո արմատներ ունի այս ամրոցը: Ըստ ավանդույթի այստեղ ապրել է սիրո աստվածուհի ՝ Աստղիկը, որը ծիծեռնակների միջոցով լուրեր է ուղարկել իր սիրեցյալին ՝ Վահագնին: Ծիծեռնակաբերդը դեռևս լավ ուսումնասիրված չէ: 1967թ-ին Ծիծեռնակաբերդում բացվեց Մեծ եղեռնի հուշահամալիրը, որտեղ յուրաքանչյուր հայ գնում է հարգանքի տուրք մատուցելու:

  Միջնադարյան Հայաստանում ամրոցները կառուցվել են հսկայական տների, դղյակների, ամրացված քաղաքների և վանքերի տեսքով։ Ամրոց-դղյակների թիվը Հայաստանում, այդ թվում՝ Կիլիկիայում (Այաս, Կոռիկոս, Չանդր, Լևոնբերդ և այլն), հասել է հազարների։